وزن نرمال موقع تولد 5/2 تا 4 کیلو گرم بوده و به نوزادان کمتر از 2500 گرم موقع تولد، کم وزن یا LBW گفته می شود. يك نوزاد با وزن كم زمان تولد ممكن است زود به دنیا آمده باشد و به اصطلاح نارس باشد و يا اینکه تاخیر رشد داخل رحمی داشته و IUGR یا SGA ( كوچك براي سن حاملگي ) با شد و حتی ممکن است یک نوزاد کم وزن هم نارس باشد و هم تاخیر رشد داشته باشد. در بسياري از كشور ها 20-15 درصد از كل نوزادان در زمان تولد كم وزن هستند . در امریکا در سال 1997 ، 5/7% تولدها ، وزن کمتر از 5/2 کیلو داشته که 30% آنها به دلیل تاخیر رشد داخل رحمی و 70% آنها به دلیل نارسی بوده است . این در حالی است که در صورتی که آمار LBW به بالای 10% برسد درصد تاخیر رشد افزایش می یابد تا جایی که در کشورهای در حال توسعه ، تاخیر رشد علت 70% تولدهای کمتر از 5/2 است.

در هر صورت نوزادان LBW حتي بيش از كودكان بزرگتر به تغذيه با شير مادر نياز دارند ، بهترين شير براي نوزاد LBW شير مادر خودش است ، تركيب شير مادري كه نوزاد نارس به دنيا آورده ، مطابق با نيازهاي نوزاد نارس ساخته شده است ، بطوريكه حاوي پروتئين اضافي و عوامل ضد ميكروبي است .

تغذیه نوزاد نارس

معمولاً نوزادان نارس با سن حاملگي 32 هفته به بالا ( وزن >5/1 کیلو ) ، هنگام تغذيه با شير مادر (BMF ) قادر به هماهنگي رفلكس هاي مكيدن و بلع وتنفس مي باشد و امكان تغذيه دهاني آنها هست ( البته همين نوزادان اگر با شيشه تغذيه شوند مشكل در كنترل تنفس وحملات سيانوز پيدا مي كنند)

در يک نوزاد طبيعی معمولا 50 % شير سينه مادر در 2 دقيقه اول و90-80 % آن در 4 دقيقه اول شير دادن تخليه می شود اما نوزادان كمتر از32 هفته و يا كمتراز5/1 كيلو (VLBW) ، اغلب نيازمند تغذيه با سوند معده مي باشند. نوزادان خیلی کم وزن (VLBW)، در سال 1997 ، 4/1% کل تولدها را در امریکا تشکیل می داده اما عامل بیش از 50% مرگهای دوره نوزادی و 50% معلولیتهای این دوره بوده است لذا میزان VLBW( تولد < 5/1 کیلو ) ، معیار پیش بینی کننده دقیقی برای میزان مرگ و میر نوزادان است .

البته نوزادان بزرگتر نيز در حالتهاي خاص ممكن است نتوانند تغذيه دهاني انجام داده و محتاج تغذيه با سوند باشنددر نوزاداني كه باسوند تغذيه مي شوند نكات زير بايد مد نظرباشد :

1- گذاشتن سوند دهاني معدي (OG) در بچه هاي زير 2 كيلو بهتر از NGT ميباشد زيرا NG Tube در اين نوزادان باعث انسداد نسبي بيني و هايپوونتيلاسيون وكاهش تهويه دقيقه اي (minut ventil..)و افزايش مقاومت ريه مي گردد.

2- در نوزادان بالاي 2 kg ،NGT براحتي تحمل مي شود و تفاوتي با OGT ندارد.

3- فركانس ودفعات تغذيه در نوزادان ترم و سالم تغذيه مىتواند هر 3 - 4 h يكبار باشد اما در نوزادان پره ترم LBW هر h 3 ، ودر نوزادان پره ترم VLBW هر 2 h و در نوزادان پره ترم E LBW حتما هر 2 h بايد تغذيه صورت بگيرد .

4 - در نوزادان كمتر از 1Kg شروع تغذيه بايد با 1cc سرم قندي 5 %يا شير خشك مخصوص نوزادان نارس با 2/1 رقت ( و يا شير مادر ) باشد و درصورت تحمل ، مي توان هر 2hتغذيه با شير را تكرار نمود0

5 - نوزادان كمتر از 1/5Kg اغلب تغذيه دهاني را تحمل نمي كنند لذا تغذيه را با سوند معده OG.T. شروع كرده و روزانه حداكثر cc/K/d 20 آنرا افزايش مي دهيم تا به حد 150cc/k/d برسد.

6 - نوزاد نارس بزرگتر ازKg 1/5 اغلب تغذيه دهاني از سينه مادر را تحمل مي كنند اما ممكن است بعلت ضعيف بودن،ساكينگ كافي نداشته باشد لذا مي بايست علاوه بر تغذيه از سينه مادر،تغذيه مكمل Supplimentation با سوند معده نيز انجام شود.

7 - هر گاه نوزادي 120cc/k/d شير بخورد مي توان سرم او را قطع نمود.

مكمل هاي غذايي

در نوزادان رسيده و سالم ، شير مادر به تنهايي تا شش ماهگي كفايت می كند البته تجويز ويتامين D به مقدار 400 واحد روزانه ، از 2 هفتگي تا پايان يكسالگي توصيه مى شود. اما حتي در گرمترين مناطق ، نيازي به دادن آب به نوزاد نمى باشد و تغذيه با شير براي رفع تشنگي تا 6 ماهگي كافي است. و از 6 ماهگي به بعد ، بايد غذاي كمكي و قطره آهن به ميزان 2-1 ميلي گرم به ازاي هر كيلو ، تجويز و تا پايان 2 سالگي ادامه يابد .

قطره آهن در نوزادان نارس كمتر از 2 كيلو ، از پايان 2 ماهگي و در نوزادان كمتر از 1 كيلوگرم از پايان 1 ماهگي ، با دوز 4-3 ميلي گرم به ازاي هر كيلو ، توصيه مى شود .

همچنین باید توجه داشت که تركيب شير مادر ، در نوزادان خيلي نارس (VLBW ) تامين كننده همه نيازهاي شيرخوار نبوده و افزودن مايعات و یا پودرهاي تقويت كننده (fortifyer ) به شیر ، و يا تجويز مكملهايي نظير ويتامين A_D ، ويتامين E ، اسيد فوليك ، فسفر ، روغنهاي MCT و …. براي اين شيرخواران توصيه مى شود .

مقدار شير موردنياز كودكاني كه نمي‌توانند از پستان تغذيه شوند.

1- چه شيري به این نوزادان بدهيم:

انتخاب اول : شيردوشيده شده مادر درصورت امكان از مادر خود كودك يا ساير مادران

انتخاب دوم : شيرمصنوعي كه براساس دستور مربوطه تهيه شده باشد

انتخاب سوم : شيردام ، شير دام را با يك فنجان آب به اضافه 3 فنجان شيررقيق كنيد و يك قاشق مربا خوري شكر به هر فنجان اضافه كنيد.

2- مقدار شيري كه بايد بدهيم:

- نوزاداني كه وزن 5/2 كيلوگرم يا بيشتر دارند:

150 ميلي ليتر شير براي هر كيلوگرم وزن بدن در روز

اين شير را براي 8 وعده كه هر 3 ساعت داده مي‌شود، تقسيم كنيد.

- نوزاداني كه وزني كمتر از 5/2 كيلوگرم هنگام تولد دارند (LBW) :

با 60 ميلي ليتر براي هر كيلوگرم وزن بدن شروع كنيد. حجم كل را با افزودن روزي 20 ميلي ليتر براي هر كيلوگرم وزن بدن افزايش دهيد تا وقتي نوزاد كلا 200 ميلي ليتر براي هر كيلو وزن خود در روز شير دريافت كند.

اين مقدار شير را براي 12-8 وعده كه هر 3-2 ساعت داده مي شود، تقسيم كنيد. به شيردهي ادامه دهيد تا اين كه وزن نوزاد به 1800 گرم يا بيشتر برسد و تغذيه با شيرمادر بطور كامل انجام شود. دريافت شير 24 ساعته نوزاد را كنترل نمائيد. ميزان تغذيه هرشيرخواري متفاوت است.

- حجم شير براي كودكان سالم :

ميزان شيري كه كودك در هر وعده تغذيه مي گيرد، در روشهاي مختلف تغذيه كودك متفاوت است. به كودك اجازه دهيد خودش تعيين كند كه دريافت چه مقدار شير براي او كافي است. و هر مقدار تقاضا داشت به او شیر دهید.